NASDAQ ve BIST, dünya finans piyasalarında önemli roller üstlenen iki büyük borsadır. NASDAQ, özellikle teknoloji ve yenilikçi şirketlerin yoğunlukta olduğu, dünyanın en büyük elektronik borsalarından biri olarak kabul edilirken; BIST (Borsa İstanbul), Türkiye’nin en büyük ve en likit sermaye piyasası olarak ülke ekonomisinin nabzını tutar. Her iki borsa da yatırımcılar için geniş bir şirket yelpazesi sunsa da, temel yapıları, işleyişleri ve yatırımcı profilleri açısından önemli farklılıklar ve birtakım benzerlikler barındırır. Bu makalede, NASDAQ ve BIST’in yapısal, sektörel, operasyonel ve yatırımcı davranışları açısından karşılaştırması detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
NASDAQ ve BIST: Genel Yapı ve Tarihçe
NASDAQ, 1971 yılında kurulmuş olup, dünyanın ilk elektronik borsası olma özelliğini taşır. Kuruluşundan bu yana teknoloji, biyoteknoloji, yapay zeka ve yenilikçi sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerin küresel çapta sermaye piyasalarına erişimini sağlamıştır. NASDAQ, günümüzde 3.800’den fazla şirketin işlem gördüğü, yaklaşık 11 trilyon dolar piyasa değeri olan bir borsadır. BIST ise, Türkiye’nin en büyük sermaye piyasası olarak 1985 yılında faaliyetlerine başlamış, 1990’larda özelleştirilmiş ve günümüzde 500’ün üzerinde şirketin işlem gördüğü, yaklaşık 100 milyar dolar piyasa değeri olan bir borsadır. Her iki borsa da, ülkelerinin ekonomik göstergeleri ve yatırımcı güveni açısından önemli bir rol oynar.
NASDAQ, teknoloji ve yenilik odaklı bir yapıya sahipken, BIST ise bankacılık, sanayi, enerji, perakende, iletişim ve diğer birçok sektörde faaliyet gösteren şirketleri bünyesinde barındırır. NASDAQ’ın küresel bir çekim merkezi olması, dünyanın dört bir yanından yatırımcı ve şirketleri kendisine çekerken; BIST, daha çok yerel ve bölgesel bir yatırımcı profiline hitap eder. Her iki borsa da, işlem hacmi ve likidite açısından kendi coğrafyalarında önemli bir yere sahiptir.
Sektörel Dağılım ve Şirket Profilleri
NASDAQ’ın en belirgin özelliği, teknoloji ve yenilikçi sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerin yoğunluğudur. Apple, Microsoft, Amazon, Alphabet (Google), Nvidia, Tesla gibi dünya devleri, NASDAQ’ta işlem görmektedir. Bu şirketler, küresel teknoloji trendlerini belirlemekte ve ekonomik büyümenin lokomotifi olarak kabul edilmektedir. NASDAQ’ta ayrıca, biyoteknoloji, sağlık, finans ve diğer sektörlerde faaliyet gösteren şirketler de bulunmakla birlikte, endeksin ağırlığı teknoloji ve büyüme odaklı şirketlerden oluşur.
BIST’te ise sektörel çeşitlilik daha fazladır. BIST 100 endeksi, Türkiye’nin en büyük ve en likit 100 şirketini kapsar. Bu şirketler arasında bankacılık (Akbank, Garanti, İş Bankası), enerji (Tüpraş, Aygaz), otomotiv (Ford Otosan, Tofaş), perakende (Migros, BİM), iletişim (Turkcell, Türk Telekom), sanayi ve diğer sektörlerde faaliyet gösteren şirketler yer alır. BIST’te teknoloji şirketlerinin ağırlığı, NASDAQ’a kıyasla çok daha düşüktür. BIST, daha çok geleneksel ve olgunlaşmış sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerin ağırlıklı olduğu bir borsadır.
NASDAQ’ta işlem gören şirketler, genellikle küresel ölçekte faaliyet gösterirken; BIST’teki şirketlerin çoğu, Türkiye ve çevre ülkelerdeki pazarlara odaklanır. Bu durum, her iki borsanın yatırımcı profili ve risk algısı üzerinde de etkilidir. NASDAQ’ta büyüme potansiyeli yüksek, yenilikçi ve riskli şirketler ağırlıktayken; BIST’te daha istikrarlı, nakit akışı güçlü ve temettü verimi yüksek şirketler öne çıkar.
İşleyiş ve Operasyonel Farklılıklar
NASDAQ, dünyanın ilk elektronik borsası olarak bilinir ve tüm işlemler elektronik ortamda gerçekleştirilir. Borsada, her hisse senedi için birden fazla market maker bulunur ve bu sayede likidite artırılır. Örneğin, Apple gibi büyük şirketlerin hisselerinde 50’den fazla market maker faaliyet gösterir. NASDAQ’ta işlemler, saniyeler içinde gerçekleşir ve yatırımcılar, dünyanın her yerinden piyasaya anında erişebilir.
BIST’te ise işlemler, elektronik ortamda gerçekleşmekle birlikte, NASDAQ’a kıyasla daha az market maker bulunur. BIST’te işlem hacmi ve likidite, NASDAQ’a göre daha düşüktür. Ancak, BIST’te de işlemler hızlı ve şeffaf bir şekilde yürütülür. BIST’in en büyük avantajı, yerel yatırımcılar için kolay erişim ve yerel ekonomik dinamiklerin doğrudan takip edilebilmesidir. NASDAQ’ta ise, küresel yatırımcıların katılımı ve işlem hacmi çok daha yüksektir.
NASDAQ’ta işlem gören şirketlerin büyük çoğunluğu, uluslararası finansal raporlama standartlarına uygun olarak şeffaf bir şekilde mali tablolarını paylaşır. BIST’te de benzer standartlar uygulanmakla birlikte, bazı şirketlerin şeffaflık ve kurumsal yönetim uygulamaları açısından gelişim sürecinde olduğu söylenebilir. Her iki borsa da, yatırımcıların güvenini kazanmak için şeffaflık ve düzenleme konularına önem verir.
Endeksler ve Yatırımcı Stratejileri
NASDAQ’ta en çok izlenen endeksler, Nasdaq Composite ve Nasdaq 100’dür. Nasdaq Composite, borsada işlem gören tüm şirketleri kapsarken; Nasdaq 100, en büyük 100 şirketi içerir. Bu endeksler, teknoloji ve yenilikçi sektörlerdeki performansı yansıtır ve yatırımcılar için önemli bir referans noktasıdır. Nasdaq endeksleri, yüksek volatilite ve büyüme potansiyeliyle öne çıkar.
BIST’te ise en çok izlenen endeksler, BIST 100 ve BIST 30’dur. BIST 100, borsada işlem gören en büyük ve en likit 100 şirketi kapsar. BIST 30 ise, BIST 100’ün en büyük 30 şirketini içerir. Bu endeksler, Türkiye ekonomisinin genel gidişatını ve sektörel performansı yansıtır. BIST endeksleri, daha istikrarlı ve temettü verimi yüksek şirketlerden oluşur.
NASDAQ’ta yatırımcılar, genellikle büyüme potansiyeli yüksek, yenilikçi ve riskli şirketlere yatırım yaparken; BIST’te yatırımcılar, daha çok istikrarlı, nakit akışı güçlü ve temettü verimi yüksek şirketlere yönelir. NASDAQ’ta işlem hacmi ve likidite çok yüksek olduğu için, yatırımcılar daha kolay alım-satım yapabilir. BIST’te ise, işlem hacmi ve likidite daha düşük olduğu için, yatırımcıların daha temkinli davranması gerekebilir.
Makroekonomik ve Küresel Etkiler
NASDAQ, küresel ekonomi ve teknoloji trendlerinden doğrudan etkilenir. ABD’deki faiz kararları, enflasyon, küresel ticaret savaşları ve teknolojik gelişmeler, NASDAQ’ın performansını belirler. NASDAQ’ta işlem gören şirketler, küresel tedarik zincirlerine ve uluslararası pazarlara bağımlıdır. Bu nedenle, küresel ekonomik belirsizlikler ve politik gelişmeler, NASDAQ’ta sert fiyat hareketlerine neden olabilir.
BIST ise, daha çok Türkiye’nin makroekonomik göstergelerinden ve yerel politik gelişmelerden etkilenir. Enflasyon, faiz oranları, döviz kuru, bütçe açığı ve siyasi istikrar, BIST’in performansını doğrudan etkiler. BIST’te işlem gören şirketler, yerel ekonomik koşullara ve iç talebe daha bağımlıdır. Ancak, küresel ekonomik gelişmeler ve yabancı yatırımcıların risk iştahı da BIST’i etkileyebilir.
Her iki borsa da, makroekonomik ve küresel gelişmelerden etkilenmekle birlikte, etkilenme dereceleri ve dinamikleri farklıdır. NASDAQ, küresel teknoloji trendleri ve ABD ekonomisindeki gelişmelerden doğrudan etkilenirken; BIST, Türkiye’nin yerel ekonomik ve politik dinamiklerinden daha fazla etkilenir.
Yatırımcı Profili ve Risk Algısı
NASDAQ’ta yatırımcı profili, genellikle küresel yatırımcılar, kurumsal yatırımcılar ve bireysel yatırımcılardan oluşur. Yatırımcılar, büyüme potansiyeli yüksek, yenilikçi ve riskli şirketlere yatırım yapmayı tercih eder. NASDAQ’ta işlem hacmi ve likidite çok yüksek olduğu için, yatırımcılar daha kolay alım-satım yapabilir ve portföylerini hızlı bir şekilde yönetebilir.
BIST’te ise yatırımcı profili, daha çok yerel yatırımcılar ve bölgesel yatırımcılardan oluşur. Yatırımcılar, istikrarlı, nakit akışı güçlü ve temettü verimi yüksek şirketlere yatırım yapmayı tercih eder. BIST’te işlem hacmi ve likidite, NASDAQ’a kıyasla daha düşük olduğu için, yatırımcıların daha temkinli davranması gerekebilir.
NASDAQ’ta risk algısı, daha çok büyüme potansiyeli ve yenilikçilik üzerine odaklanırken; BIST’te risk algısı, daha çok istikrar ve nakit akışı gücü üzerine odaklanır. Her iki borsa da, yatırımcılar için farklı risk ve getiri profilleri sunar.
Sonuç ve Stratejik Öneriler
NASDAQ ve BIST, dünya finans piyasalarında önemli roller üstlenen iki büyük borsadır. NASDAQ, teknoloji ve yenilikçi şirketlerin yoğunlukta olduğu, küresel bir çekim merkezi iken; BIST, Türkiye’nin en büyük ve en likit sermaye piyasası olarak yerel ekonomik dinamikleri yansıtır. Her iki borsa da, yatırımcılar için geniş bir şirket yelpazesi sunsa da, temel yapıları, sektörel dağılımları, işleyişleri ve yatırımcı profilleri açısından önemli farklılıklar ve birtakım benzerlikler barındırır.
Yatırımcılar, NASDAQ’ta büyüme potansiyeli yüksek, yenilikçi ve riskli şirketlere yatırım yaparken; BIST’te istikrarlı, nakit akışı güçlü ve temettü verimi yüksek şirketlere yönelir. NASDAQ’ta işlem hacmi ve likidite çok yüksek olduğu için, yatırımcılar daha kolay alım-satım yapabilir. BIST’te ise, işlem hacmi ve likidite daha düşük olduğu için, yatırımcıların daha temkinli davranması gerekebilir.
Her iki borsa da, makroekonomik ve küresel gelişmelerden etkilenmekle birlikte, etkilenme dereceleri ve dinamikleri farklıdır. NASDAQ, küresel teknoloji trendleri ve ABD ekonomisindeki gelişmelerden doğrudan etkilenirken; BIST, Türkiye’nin yerel ekonomik ve politik dinamiklerinden daha fazla etkilenir. Yatırımcılar, portföylerini çeşitlendirirken, her iki borsanın sunduğu farklı risk ve getiri profillerini dikkate almalıdır.
